Wyobrażasz sobie życie bez bawełny?
Można powiedzieć, że jak internet w nowoczesnych technologiach, tak bawełna nie tylko w świecie mody, ale nawet codziennym życiu jest NIEZASTĄPIONA.
Oczywistym skojarzeniem są ubrania i słusznie. Jednak w rzeczywistości, bawełna ma o wiele większy udział w naszej codzienności. Pościel, ręczniki, olej spożywczy o silnych właściwościach przeciwmiażdżycowych, opatrunki, artykuły kosmetyczne i kosmetyki, filtry do kawy, a nawet żagle, sieci rybackie, czy pieniądze, które w USA są drukowane na wyjątkowym papierze, właśnie z bawełny. W końcu bawełna w 90% składa się z celulozy.
Bawełna, to niezwykła roślina, której wszechstronne właściwości, współcześnie wykorzystujemy niemal na każdym kroku. Chociaż nie zawsze tak było…
Bawełna – historia i ewolucja
Najodważniejsze źródła podają, iż bawełna była znana już 12 tysięcy lat p.n.e. … Potwierdzone znaleziska pochodzą z V i VI w p.n.e. Można więc śmiało stwierdzić, że bawełna towarzyszy nam, od samego początku. Jednak jej popularność i udział w codziennym życiu rosły bardzo powoli. Kluczową kwestią była technologia. Wytwarzanie bawełny, w formie, z której powstają konkretne produkty, wymaga wielu działań i żmudnych procesów. Zanim z kwitnących krzewów, powstanie ubranie, banknot, czy opatrunek, bawełna przechodzi szereg etapów, by stać się finalnym produktem.
- uprawa i zbiór
- oczyszczanie
- selekcja, czyli oddzielanie nasion od łodyg i torebek
- czesanie, które rozpoczyna wytworzenie właściwej przędzy
- produkcja niedoprzędu
- i przędzy bawełnianej
- skręcanie
- tkanie, w efekcie którego powstaje gotowy materiał
Następnie, uwzględniając przyszłe przeznaczenie materiału, bawełnę poddaje się różnym procesom uszlachetniającym, jak:
- opalaniu lub strzyżeniu,
- dekatyzacji,
- odtłuszczaniu,
- wybielaniu,
- merceryzacji
- farbowaniu.
Wraz z rozwojem cywilizacji, powstawały kolejne maszyny ułatwiające produkcję materiału bawełnianego. Usprawniano poszczególne etapy i uprawy i produkcji włókien bawełnianych. Jednak dopiero
rewolucja przemysłowa i wynalezienie maszyny tkackiej pozwoliło na automatyzację, przyspieszenie powyższych procesów, a w konsekwencji na większą i tańszą produkcję. Czy wiesz, że na szerszą skalę bawełnę zaczęto wykorzystywać, dopiero w XVIII w. i XIX w, a
pierwowzór, tak popularnego obecnie, t-shirta stworzono dla żołnierzy, jako koszulkę, część bielizny męskiej, noszoną pod mundur (firma Hanes) .Pierwotnie T-shirt był wyłącznie z bawełny, koloru białego i zapinany na guziki. To co dzisiaj nazywamy T-shirtem zaprojektowano dopiero pod koniec lat 30tych XX w., a pierwsze trwałe nadruki pojawiły się dopiero w latach 60tych XX w. po wynalezieniu plastizolu (rodzaj atramentu, dzięki któremu nadruki na T-shirtach tak łatwo się nie spierały).
Białe złoto, czyli bawełna w liczbach – szacunkowo
- 24,4 mln ton – szacuje się, że tyle ton bawełny wytworzono na przełomie 2019/2020
- 110 mln bel bawełny jest corocznie produkowane i tylko około 30%-40% jest wykorzystywana do wytworzenia przędzy bawełnianej dla przemysłu odzieżowego. Reszta produkcji znajduje zastosowanie w innych dziedzinach, najczęściej w produkcji niektórych materiałów sztucznych.
- około 75% wszystkich tkanin rocznie, na świecie, to materiały bawełniane, wykorzystywane w przemyśle odzieżowym, .
- bawełna znajduje się na liście 20 roślin uprawnych, które przynoszą najwyższe zyskispośród płodów rolniczych.
- około 300 milionów (!) ludzi, mimo mechanizacji, automatyzacji, całego rozwoju technologicznego, zajmuje się uprawą, produkcją i całą “obsługą” bawełny, która zapewnia im środki do życia
- około 3% wszystkich światowych gruntów rolnych zajmuje uprawą bawełny, ale już na jej pola trafia około 25% środków owadobójczych oraz ponad 10% wszystkich pestycydów używanych na świecie
- co najmniej 8000 różnych środków chemicznych, w tym barwniki z zawartością metali ciężkich, wybielacze na bazie chloru, formaldehyd (by zapobiegać gnieceniu się) oraz parafinę (by ułatwić tkanie), stosuje się, aby z surowej bawełny można było uszyć odzież
- do uprawy bawełny organicznej nie wykorzystuje się pestycydów, stosuje się naturalne środki ochrony roślin
- 1 kg surowej bawełny (ok. 2 pary spodni) do jego wyprodukowania potrzeba aż do 29 000 litrów wody
- 1 T-shirt – do produkcji bawełny na jednego T-shirta potrzeba aż 2700 litrów wody (wg World Wildlife Fund), czyli zapotrzebowanie wody jednego człowieka na 2,5 roku – przyjmując, że należy pić codziennie 3 litry wody
- 1 – 6% ogólnoświatowego zużycia słodkiej wody – szacuje się, że tyle przypada na uprawę bawełny
Bawełna – materiał o wielu obliczach, czyli festiwal wariantów
Dzisiaj znamy ponad 1000 odmian i 40 gatunków bawełny, jednak najczęściej uprawiane jest kilka podstawowych:
- bawełna wyżynna (lub bawełna meksykańska, zwyczajna) – gossypium hirsutum, która stanowi 90% światowej produkcji bawełny, uprawiana najczęściej w Ameryce, Afryce i Australii
- bawełna indyjska – gossypium herbaceum,
- bawełna drzewiasta – gossypium arboreum
- bawełna z Wysp Morskich, pima, bawełna egipska, bardzo długa bawełna odcinkowa (ELS) – gossypium barbadense.
Za najlepszą na świecie uważana jest bawełna egipska, głównie ze względu na wysoką wytrzymałość, miękkość i delikatność. Grubość (gramatura) tkaniny zależy od jej przeznaczenia i indywidualnych preferencji końcowego użytkownika. Mitem jest stwierdzenie, że im grubsza, tym lepsza i bardziej trwała. Bywa odwrotnie, a to z uwagi na fakt, iż do produkcji delikatniejszych tkanin należy używać lepszej jakości włókien.
Opisując rodzaje bawełny nie sposób pominąć informacji o bawełnie konwencjonalnej i organicznej. Jaka jest zasadnicza różnica pomiędzy nimi? Upraszczając możemy stwierdzić, że organiczna jest bardziej przyjazna dla środowiska i człowieka. Do uprawy bawełny organicznej nie wykorzystuje się pestycydów, stosuje się naturalne środki ochrony roślin. Włókna bawełny organicznej są silniejsze, bardziej sprężyste i odporne na rozciąganie. Mokre stają się o ok. 30% mocniejsze niż suche, zniosą więc liczne prania, nie tracąc swoich właściwości ani kolorów. Niestety jej uprawa jest droższa i bardziej pracochłonna, dlatego ciągle uprawiana jest bawełna konwencjonalna.
Oprócz odmian, różne są też rodzaje tkanin bawełnianych. Mamy oczywiście 100% bawełny w postaci materiałów i dzianin, ale też mamy różne mixy powstające z mieszania różnego rodzaju włókien z bawełną. Najczęściej dodawane do bawełny są wiskoza, elastan, lycra, jedwab, len, wełna Mieszanie czy wzbogacanie składu materiałów bawełnianych innymi włóknami, najczęściej służy poprawie właściwości tkaniny, jak zmniejszenie gniotliwości, kurczliwości, czy zwiększenie odporności na ścieranie, czy zabrudzenia, ale też jej uszlachetnienie (np. mieszanka z jedwabiem) czy poprawa właściwości termicznych (np. mieszanki z wełną).
A najpopularniejsze rodzaje tkanin bawełnianych i ich mieszanek to:
- kreton, satyna, woal, gabardyna oraz płótno a’la len /
- czysta bawełna, bawełna supima, perkal, “rasatello” i satyna
- atłas, batyst, aksamit, sztruks, dżins, tarlatan
Fenomen bawełny
Można śmiało uznać, że bawełna, to niesamowita roślina totalna.
Znajduje zastosowanie nie tylko w przemyśle odzieżowym i jest wykorzystywana w całości! Kłębki, łodygi, ziarna, olej, ekstrakt z kwiatów… Cała roślina podlega procesom przetwarzania i stanowi składnik najróżniejszych produktów codziennego użytku. Bawełnę cechują silne właściwości absorpcyjne, stąd jest wykorzystywana do produkcji materiałów opatrunkowych. Jest bardzo wytrzymała na rozciąganie. W „stanie mokrym” jest o 20% do 30% bardziej rozciągliwa niż w „stanie suchym”(ok. 245 do 373 mN/tex). Niezwykła wytrzymałość i odporność włókien z bawełny wcale nie eliminuje jej delikatności, miękkości, czy lekkości. Oczywiście wszystko zależy od rodzaju bawełny, procesu przygotowania do przędzenia, tkania, samego splotu, czy ewentualnych domieszek. Posiada bardzo dobre właściwości higroskopijne (doskonale wchłania wodę i parę wodną). Przedmioty codziennego użytku oraz odzież wykonane z bawełny nie uczulają (uczulają sztuczne barwniki użyte do zabarwienia tkaniny). Z bawełny można pozyskać olej jadalny, czy dobrej jakości karmę przeznaczoną dla zwierząt hodowlanych. W przemyśle odzieżowym ceniona jest przede wszystkim za różnorodność, dzięki której umożliwia wytwarzanie najróżniejszej odzieży, jak swetry, sukienki, płaszcze, czy nasze ulubione codzienne t-shirty.
Obecnie bawełna jest uważana za najważniejszą roślinę włóknodajną i w zasadzie nie znaleziono dotychczas żadnego włókna, które w 100% miałoby identyczne właściwości co bawełna i mogłoby ją całkowicie zastąpić, a jego produkcja byłaby zdecydowanie mniej szkodliwa dla środowiska.
Można bezpiecznie przyjąć, że bawełna, jako surowiec ma prawie nieograniczone możliwości. A my je skrupulatnie wykorzystujemy w wielu gałęziach przemysłu: odzieżowym, farmaceutycznym, kosmetycznym, spożywczym, papierniczym…
Za co kochamy bawełnę?
- wyjątkowy komfort dla skóry, za którym idzie przyjemność noszenia
- brak właściwości alergizujących – nie uczula!!
- lekkość
- delikatność
- miękkość
- stałą formę, dzięki której dobrze trzyma fason
- wysoką chłonność
- wytrzymałość
- łatwosć w utrzymaniu/pielęgnacji
- wydajność
- plastyczność – w zależności od stosowanych procesów, można otrzymać materiały o różnych właściwościach
niemal nieskończone możliwości wykorzystania…
Dobra bawełna, czyli…
Często zadawane pytanie: jak rozpoznać samodzielnie dobrej jakości bawełnę? Jak dokonać dobrego wyboru, czym się kierować? Co to jest bawełna supima?
Z tej perspektywy, w codziennym życiu, przydatne okazują się wiedza i chociaż podstawowe umiejętności, rozpoznawania jakości bawełny, z jaką się spotykamy.
Chociaż rzadko otrzymujemy komplet informacji (kraj i metoda uprawy, metoda zbioru, proces produkcji), to możemy przynajmniej część informacji wytropić na metkach i opisach.
- skład: z informacją, czy to czysta bawełna 100%, czy domieszka, a jeśli tak, to jaka, bawełna wysokiej jakości jest gładka!
- szycie: równo szyta, bez poszarpanych, wystających nitek, ścieg dobrany do rodzaju bawełny (nie za luźny, ale też nie ściągający zbyt mocno tkaniny)
- single-ply, czy two-ply (2-ply): czyli ilość skręconych nici – im wyższa cyfra, tym wytrzymalszy materiał, ale tu też uwaga – ważne o jaki produkt końcowy nam chodzi
- czy bawełna organiczna czy konwencjonalna
- gramaturę (grubość tkaniny/dzianiny) – ta powinna być dostosowana do wyrobu gotowego, inna będzie właściwa dla pościeli, obrusów, koszul, spodni czy kurtek
- cena – powinna być adekwatna do jakości: im lepsza bawełna, tym wyższa cena
- bawełna supima to bawełna o niezwykłej jakości, stanowi jedynie 1% upraw całej bawełny na świecie. Supima® jest organiczną bawełną pozyskiwaną jedynie z ekologicznych upraw w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych. Włókna Supima® są o 35% dłuższe niż zwykłej bawełny. Jest produkowana z bardzo długich włókien ( ELS Extra Long Staple). Zasadniczą różnicą pomiędzy zwykłą bawełną, a supimą jest właśnie długość włókien, które są nawet 1,5-2 razy dłuższe, a więc lepszej jakości.
Świadomość powinna rodzić uważność, z której płyną doświadczenia i nauki. W miarę rozpoznawania kolejnych rodzajów, odmian i wariantów, czy mieszanek, przekonasz się sama, że trudno trafić dwie dokładnie takie same tkaniny bawełniane. Bawełna, to materiał wszechstronny i na sieci rybackie, i na dresy, i na… obłędne, zwiewne kreacje, niczym bajkowe marzenia.
Dlatego nie ma prostej odpowiedzi jak sprawdzić, czy bawełna jest dobrej jakości. Uczymy się tego metodą prób i błędów. Bo …najłatwiej sprawdzić jej jakość poprzez dotyk… Gdy bawełniany materiał znajdzie się w Twoich dłoniach sprawdź, czy nie jest on zbyt cienki, nie prześwituje (chociaż czasami może to być jego zaletą, np. jeżeli szukasz zwiewnej spódnicy :)), jest gładki (bez tzw. zgrubień i skaz), nie mechaci się, a sploty są ciasne i równe, ładnie się gniecie i sam rozprostowuje, a najlepiej nie gniecie (tak są takie bawełny :)). Jeżeli spełnia podane warunki, oznacza to z reguły dobrą jakość włókien. Dodatkowo naturalny materiał, taki jak bawełna, powinien się łatwo rozciągać (naturalna bawełna podczas noszenia, prasowania lekko się rozciąga). Bawełniane ubrania dobrze jest przed użytkowaniem uprać (zgodnie zaleceniami producenta), nadać naszemu ubraniu pierwotny kształt, a po wysuszeniu (nie przesuszeniu!) po pierwszym praniu uprasować po lewej stronie. Szczególnie nie zapomnij o tym gdy kupujesz ubrania z bawełny organicznej. To pierwsze pranie i prasowanie zastępuje chemiczną stabilizację (czyli zachowanie formy ubrania na przyszłość). Ubranie z dobrej jakości bawełny powinno być takie samo jak przed praniem. Przy kolejnych zakupach będziesz w stanie sama szybko ocenić czy jakość danej bawełny jest dla Ciebie dobra. Wiem, że odpowiedź nie jest w pełni satysfakcjonująca. Ale… każdy z nas w inny sposób definiuje dobrą jakość. Dla jednych delikatna bawełna to duża zaleta (to dla mnie, lubię delikatne materiały), a dla innych musi być po prostu gruba, nie prześwitująca:).
3w1, czyli bawełna, ekologia i minimalizm
Wpływ upraw bawełny na planetę, ludzi, całe ekosystemy, ma gigantyczny wpływ.
Jednak, dzięki rosnącej świadomości konsumentów, działaniom ekologicznym i dbałości o planetę, także uprawa i produkcja bawełny wraca do ekologicznych korzeni. Coraz bardziej pożądana jest bawełna organiczna. Coraz większa i powszechniejsza jest świadomość i potrzeba eliminowania procesów negatywnie wpływających na środowisko i człowieka w całym cyklu życia bawełny. I całe szczęście, zwłaszcza, że w sumie to materiał przyjazny środowisku! Składa się w 95% z celulozy, jest w pełni naturalny, odtwarzalny, biodegradowalny, nadaje się do recyklingu i kompostowania. I charakteryzuje się neutralnym śladem węglowym. Co to właściwie znaczy? Tyle, że ilość dwutlenku węgla, którą oczyszczają rośliny bawełny, jest współmierna do usunięcia z dróg 7 milionów samochodów! Świadoma, ekologiczna uprawa to właściwy kierunek na przyszłość, rozwój procesów ekonomicznie uzasadnionych ograniczających zużycie wody i rezygnacja ze stosowania pestycydów. Eliminacja uprawy bawełny konwencjonalnej.
A rozwaga i równowaga równa się świadoma decyzja i doskonale łączy się z minimalizmem, do którego bawełna znowu pasuje idealnie. Zapytasz Jak?
Tak, że w gruncie rzeczy, z bawełnianych ubrań, typu basic, można skompletować wszechstronną, minimalistyczną, a jednocześnie kompleksową garderobę kapsułową: biała koszula, cielisty top, czarny t-shirt, spodnie casual, marynarka, jeansy. Naturalna, organiczna bawełna plus wydłużone życie naszych ubrań to doskonałe rozwiązanie, minimalizm, ekologia i #zerowaste #30wears. Czego więcej potrzebujesz?
Bawełna – niewyczerpane źródło możliwości?
Jak widzisz – bawełna, to materiał o wielu obliczach i niezwykła roślina, pełna niespodzianek.
Ile jeszcze pozostaje do odkrycia? Bawełna to jedno z najpopularniejszych włókien. Na jej pozytywny odbiór przekłada się to, że tworzy ona naturalny, bardzo wytrzymały i dobry jakościowo materiał. Według ekspertów bawełna organiczna, pomimo wielu wad-negatywnego wpływu uprawy i procesów produkcji na środowisko – uznawana jest za bardziej zrównoważony wybór materiału.
Hindusi wierzą, że “bawełna spadła z nieba, by ukoić smutki i łagodzić lęki.” Patrząc na jej właściwości i zastosowanie, nie można odmówić Hindusom racji.
Natomiast analitycy znaczenia snów, twierdzą, że “Bawełna, jako symbol senny, to oznaka bogactwa, dobrobytu oraz pomyślności, w sprawach zawodowych i ogniska domowego. (…)” Skoro tak, chyba warto sobie życzyć, dobrych i bawełnianych snów? A wracając do początku, doprawdy nie wyobrażam sobie codziennego życia, ani bez internetu, ani bez bawełny… Jeśli jednak musiałabym wybierać, wydaje się, że (chyba) bez internetu byłoby łatwiej ?
